Wada fizyczna rzeczy - co dalej?

Napisane przez Bartosz Małek dnia 01 kwiecień 2021. Wysłane Blog.

Wada fizyczna rzeczy uwagi ogólne

Niejednokrotnie zakupiony przez nas produkt, lub usługa, która została wykonana na podstawie np. umowy o dzieło jest wykonana wadliwie. Kluczowe to jest w sytuacji, gdy już krótko po odbiorze dzieła czy przedmiotu umowy sprzedaży ujawniają się jego wady. Wady te mogą mieć charakter wad fizycznych lub prawnych. Możliwe jest skorzystanie w takiej sytuacji z uprawnień przewidzianych w przepisach o rękojmi.

Ogólny zarys odpowiedzialności z tytułu rękojmi a także informacje w zakresie definicji wady fizycznej opisane zostały w tym artykule: Na czym polega rękojmia?

Na samym początku niniejszego artykułu przybliżyć należy, że kupującemu (oczywiście będzie to dotyczyło odpowiednio zamawiającego czy inwestora, a także zlecającego w przypadku umowy o dzieło) będą przysługiwały cztery rodzaje uprawnień

uprawnienie do żądania naprawy
Uprawnienie do żądania wymiany na nowy
Uprawnienie do złożenia oświadczenia w przedmiocie obniżenia ceny
Uprawnienie do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy.

Uprawnienia kupującego

W tym zakresie wskazać należy, że wymienione powyżej uprawnienia przysługują w przypadku stwierdzenia wady rzeczy, przy założeniu, że korzystanie z rękojmi jest możliwe. Poprzez możliwość skorzystania z rękojmi rozumie się przede wszystkim stwierdzenie wady w ramach czasowych rękojmi, złożenie kupującemu stosownych oświadczeń w ustawowym terminie czy przede wszystkim brak wyłączenia rękojmi (o ile jest ono zgodne z przepisami).

Kupującemu w przypadku stwierdzenia przysługują cztery uprawnienia, opisane poniżej. To kupujący wybiera uprawnienie z którego skorzysta, ustawodawca daje tym samym swobodę kreowania roszczenia podmiotowi uprawnionemu z tytułu rękojmi. Uprawnienia poniższe mogą być realizowane alternatywnie, co do czego jest zgoda w doktrynie.

Uprawnienie do żądania naprawy.

Zgodnie z kodeksem cywilnym, kupujący uprawniony jest do żądania naprawy. Naprawa rzeczy winna się odbyć w rozsądnym czasie bez nadmiernych niedogodności dla kupującego. Są to stwierdzenia nieostre, zatem każdorazowa ocena powyższej okoliczności musi odbywać się w oparciu o określony stan faktyczny. Historycznie z uprawnienia tego można było skorzystać wyłącznie jeżeli sprzedający jest producentem (wytwórcą) rzeczy, sa sam przedmiot umowy oznaczony był co do tożsamości. Obecnie nie ma takiego zastrzeżenia, zatem można skorzystać z uprawnienia do żądania naprawy także w przypadku rzeczy oznaczonych co do gatunku.

Sprzedawca jednak może uchylić się od obowiązku dokonania naprawy, gdy doprowadzenie rzeczy do zgodności z umową jest niemożliwe, albo wiązałoby się z nadmiernymi kosztami dla sprzedawcy. W tym przypadku aktualizowały się będą przesłanki opisane w punktach c) i d), a celem dochodzenia uprawnień z tytułu rękojmi konieczne będzie złożenie dalszych oświadczeń i modyfikacja roszczenia uprawnionego z tytułu rękojmi.

Co do zasady koszty naprawy, w tym koszty demontażu, ponownego montażu i dostawy rzeczy obciążają sprzedawcę. Kosztami naprawy mogą być także koszty robocizny, materiały oraz ponownego uruchomienia rzeczy.

Uprawnienie do żądania wymiany na nowy

Powyższe uprawnienie zbliżone jest do roszczenia o naprawę rzeczy. Różnica będzie dotyczyła natomiast możliwości zastosowania tej instytucji. Co do zasady kupujący może żądać od sprzedawcy dostarczenia takiej samej rzeczy wolnej od wad. Nie może dochodzić dostarczenia rzeczy o zbliżonych, lub wręcz takich samych parametrach. W pełni uzasadniona jest w tym zakresie konkluzja, że z istoty tej instytucji możliwe będzie jej zastosowanie wyłącznie w przypadku rzeczy zamiennych. Wyjątkiem będzie jednak pojazd, który mimo różnicujących go numerów seryjnych nadwozia, jeżeli posiada te same cechy co wadliwy pojazd zakupiony przez kupującego, to będzie aktualne dochodzenie wymiany samochodu na nowy, takich samych cech, wolny od wad. Nie będzie możliwe dochodzenie wymiany rzeczy na nowy np. w przypadku rzeczy używanych czy nieruchomości.

Do roszczenia o żądanie wymiany na nowy zastosowanie będą miały te same przepisy co do roszczenia o naprawę. Koszty wymiany zatem będą co do zasady obciążały sprzedawcę, a sam sprzedawca będzie mógł się uwolnić od obowiązku wymiany na nowy, jeżeli nie będzie to możliwe albo będzie wiązało się z nadmiernymi kosztami lub nadmierną niedogodnością dla kupującego, a także, gdy nie będzie mogło zostać dokonane w rozsądnym czasie

Uprawnienie do złożenia oświadczenia w przedmiocie obniżenia ceny

Odmiennie do metodologii sporządzania niniejszego artykułu, uprawnienie do złożenia oświadczenia o obniżeniu ceny zostało przez ustawodawcę wskazane jako pierwsze. Niewątpliwie z ustawowego punktu widzenia jest ono najlepszym sposobem uzyskania równowagi między wartością świadczeń stron, przy jednoczesnym zachowaniu całego stosunku prawnego.

Co ciekawe, zdaniem komentatorów uprawnienie do obniżenia ceny może być realizowane wielokrotnie z uwagi na sukcesywnie ujawniające się wady.

Uprawnienie do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy.

Powyższe jest najbardziej radykalnym, najdalej idącym uprawnieniem. Jego treścią jest przyznanie podmiotowi uprawnionemu z tytułu rękojmi możliwości złożenia prawnokształtującego oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Jest to co do zasady najbardziej korzystne dla kupującego uprawnienie w przypadku wady, która jest trudna do usunięcia. Kupujący bowiem otrzymuje zwrot środków, odsyłając sprzedawcy rzecz wadliwą. W takiej sytuacji, jeżeli sprzedawca będzie uchylał się od zwrotu ceny zakupu kupującemu będzie przysługiwało roszczenie o zapłatę, które jest realnie możliwe do wyegzekwowania w procesie cywilnym. Jeżeli pomimo prawomocnego wyroku sprzedawca dalej nie zwróci ceny zakupu, możliwe jest zwrócenie się do komornika celem wszczęcia postępowania egzekucyjnego.

Uprawnienie do odstąpienia od umowy nie ma jednak charakteru absolutnego. Warto w tym zakresie nadmienić, że zarówno od tego roszczenia, jak i roszczenia opisanego w punkcie powyższym, sprzedawcy przysługuje kontruprawnienie polegające na tym, że zamiast zwracać kupującemu kwotę ceny zakupu, może on bez nadmiernych niedogodności i bezzwłocznie wadę usunąć. Powyższe nie będzie miało jednak zastosowania, jeżeli rzecz została wcześniej wymieniana lub naprawiana. Kontruprawnienie to będzie niejako “jednorazowe”.

Co więcej, kupujący nie może od umowy odstąpić, jeżeli stwierdzona wada jest nieistotna.

Jak korzystać ze swoich uprawnień?

Przede wszystkim konieczne jest złożenie, niezwłocznie po zauważeniu wady, zgłoszenia reklamacyjnego. Najlepiej dla celów dowodowych, aby takie zgłoszenie zostało sporządzone w formie pisemnej. Przepisy ogólne co do zasady nie wymagają zachowania żadnej szczególnej formy, jednak zgłoszenie reklamacyjne powinno przede wszystkim zawierać opis wady fizycznej, datę oraz okoliczności jej zauważenia. Po drugie reklamacja powinna zawierać jasno sprecyzowane roszczenie kupującego. Sprzedający powinien mieć od kupującego jasną informację, czego on dochodzi w związku z rękojmią.

Powyższe jest szczególnie istotne przez pryzmat domniemania uznania roszczenia przez sprzedającego w przypadku sprzedaży konsumenckiej. W takim przypadku, gdy sprzedawca w ciągu 14 dni nie ustosunkuje się do roszczeń konsumenta, uznaje się reklamację za zasadną, a sprzedawca zobowiązany jest do zadośćuczynienia żądaniu kupującego.

Co również istotne, zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta, do złożenia reklamacji nie jest konieczne posiadanie paragonu fiskalnego. Konieczne jest wyłącznie udowodnienie faktu zakupu danego produktu u sprzedawcy. Może to zostać udowodnione m.in. poprzez przedłożenie wydruku z płatności kartą kredytową, dowód z monitoringu, wydruk z portalu, za pomocą którego została dokonana transakcja, z historii zakupów (w przypadku zakupów internetowych) czy nawet zeznań świadków. Nie ulega jednak najmniejszej wątpliwości, że paragon znacznie ułatwia złożenie reklamacji, co jasno wskazuje UOKIK.

Podsumowanie

Co do zasady kupującemu przysługują cztery rodzaje uprawnień. Nie zawsze jednak korzystne dla kupującego będzie ich dowolne stosowanie. Czasami wręcz zastosowanie niektórych uprawnień w odniesieniu do danego, konkretnego stosunku prawnego będzie niemożliwe. Jeżeli mają Państwo pytania czy problem z dochodzeniem swoich praw w związku z wadą fizyczną lub prawną rzeczy, zapraszamy do kontaktu i zapoznania się z ofertą kancelarii.

Zobacz więcej ciekawych artykułów na naszym blogu prawnym